Soorten uilenborden

Streekgerichte uileborden

Traditioneel zijn de ontwerpen van Friese uileborden streekgericht. Hieronder een overzicht van de verschillende verschijningsvormen naar streek en een korte uitleg over de specifieke stijlkenmerken van uileborden.

1: Uileborden De Friese Wouden
2: Uileborden De Zuid Westhoek
3: Uileborden gemeente Litterenseradiel
4: Uileborden Midden Friesland
5: Uileborden Westergo
6: Uileborden Noord Friesland

1 Uileborden De Friese Wouden

Deze uileborden vindt u in het oosten en zuiden van Friesland. Het is traditioneel uitgevoerd in de kleuren groen en wit. De makelaar in dit type uileborden zijn twee open gedeelten. De bovenste opening noemt men het glas, waarvan de betekenis is terug te voeren op een oud gebruik. Bij visites of cafébezoek werd het kopje op de kop op het schoteltje geplaatst als teken dat men niets meer wilde drinken en de waard kon komen afrekenen. De boer die dit teken in zijn makelaar voerde, wilde daarmee te kennen geven dat hij had afgerekend. Hij had deze boerderij betaald en was dus eigenaar van deze 'zathe en lande'.

De opening in de makelaar is een zandloper. Het symbool van de tijd, waarmee men tot uitdrukking wilde brengen de tijdelijke staat van alle dingen, zo ook het leven met een steeds doorgaande opvolging van al het leven door nieuw leven.

2 Uileborden De Zuid Westhoek

Deze uileborden zult u tegenkomen in het zuid westelijke merengebied en in het Gaasterland. Als u door deze prachtige streken van zuidwest Friesland rijdt, dan zal het u opvallen dat men hier ook nog het uilebord van de Friese wouden aantreft. Het eigenaardige geval doet zich hier voor,
dat men in natte gebieden het west teken vindt en in de drogere gronden het zuid west teken.

Het verticale gedeelte van uileborden wordt makelaar genoemd. In dit gedeelte vindt u ook meestal de meeste symbolische berichten.

Op de makelaar van deze uileborden komt een open gedeelte voor, ook wel de harp genaamd. Een ander benaming is de "fiif ekers" ofwel "de vijf akkers". Deze harp kan in het groen of in wit zijn uitgevoerd, als aanduiding van het eigendomsrecht van de boerderij of schuur. Een groene harp wilde zeggen, dat de boer eigenaar was van de boerderij en een witte harp duidde op een pachtboerderij.

Het zonnerad in de driehoek wordt hier opgevuld met het vogeltje, dat beschouwd wordt als een algemeen vruchtbaarheidsteken bij uileborden.

3 Uileborden gemeente Litterenseradiel

Het enige gemeentelijke uilebord van Friesland, vindt u in de gemeente Littereseradiel. Dit is de gemeente die gesitueerd is rond Wommels, gelegen aan de provinciale weg tussen Bolsward en Leeuwarden.

Deze prachtige uileborden, met zijn rijke versierde makelaar vol met symbolen, sieren de nok van menig boerderij in Litterenseradiel.

Het topje van de makelaar wordt gesierd met de bloem, ofwel de tulp. Dit symbool komt in grote delen van Europa voor, zoals in West Duitsland, Polen, Zweden en Denemarken en is het teken van de hoop.

Lager op de makelaar de maantjes en de zon, oude amulet tekens en dan beneden tussen de zwanenhalzen een groen gedeelte. Dit is het groene pad, het symbool van het kwaad. Men kan zich erover verbazen, dat dit symbool op het uilenbord voorkomt. Toch is het niet zo verwonderlijk, want in dit teken is een hart uitgesneden. De kracht is eruit en nu wordt het gebruikt om het kwaad af te schrikken. Ook hier weer traditionele symboliek die vaker terugkomt in uileborden.

4 Uileborden Midden Friesland

Deze uileborden vindt u in het midden van Friesland. In een brede strook strekt het verschijningsgebied van dit uilenbord zich uit vanaf Leeuwarden zuidwaarts door het lage midden naar Lemmer.

Qua afmeting is dit een heel bescheiden uilenbord. Het paste dan ook bij een boerderij van bescheiden grootte, zoals men die in vroegere tijden kon vinden in het lage midden van Friesland. Een streek die toen vaak door overstromingen werd geteisterd. Op vaak afgelegen en geïsoleerde boerderijen woonden de boeren hier. Roversbenden en tegen elkaar vechtende edelen maakten het de mensen vaak moeilijk.

Daarom vindt u op deze makelaar aan weerszijden een palmtak afgebeeld, het vredesteken. Een verzoek aan de hogere macht om vrede, zodat men in rust en veiligheid het werk kon verrichten. Maar het was tevens een aanbod van vrede en vriendschap, herkenbaar van de uileborden.

5 Uileborden Westergo

Het westelijke gedeelte van de provincie friesland heet Westergo en strekt zich uit van Workum tot aan Het Bild, de strook ten noorden van de lijn Harlingen Leeuwarden.

Ook Allingawier ligt in Westergo en op de boerderij "De ijzeren kou" kunt u deze uileborden vinden.

In de makelaar vindt u tussen de zwanenhalzen een opgevuld cirkelvormig symbool. Dit is het zonnerad. Het zonnerad had een heilige betekenis en was aangebracht als eerbewijs aan de goden. Dit teken was in het bijzonder voor de zonnegod. Dat gebeurd ook hier, want als het + teken, dat in dit zonnerad staat wordt beschouwd als het zomer/winterteken. Dit oude rune teken komt alleen voor op boerderijen, waar men zich bezighield met de veeteelt. De boer vroeg daarmee aan de hogere macht om een zegen voor zomer en winter. In de zomer was het oogsttijd en in de winter werd het jongvee geboren.

Het topje van de makelaar wordt gevormd door het klaverblad. Dit is het bekend heraldisch teken, dat gevoerd werd als een teken voor de "vrije" boer, in tegenstelling tot de "horige" boer. Men was trots op die vrijheid en voerde het teken daarvoor dan ook in het topje van de uileborden.

6 Uileborden Noord Friesland

De streek waar u deze uileborden kunt vinden ligt in het noorden van Friesland, tussen Leeuwarden en Dokkum. In deze streek vindt u de grote boerderijen, die worden gesierd door dit grote uilenbord.

In het topje van de makelaar vindt u het zelfde teken, wat we gezien hebben bij het uilenbord van Litterenseradiel, namelijk de tulp. Hier echter in een gesloten vorm, bedoelt als uitdrukking van hoop.

In de driehoek van deze uileborden is ook een zonnerad afgebeeld, maar hier is de opening opgevuld met een x teken. Dit is evenals het uilenbord van Westergo een rune teken. Het x teken is het voor/najaar teken. Het voorjaar is de tijd van het zaaien, het najaar de tijd van het oogsten. Dit symbool vindt men dan ook in de akkerbouwgebieden.

In dit teken lag de vraag om zegen en bescherming bij het zaaien en oogsten, de belangrijkste gebeurtenissen bij de bouwboer.

Moderne uileborden

Naast de traditionele streekgerichte uileborden fabriceren wij ook uileborden met uw logo of familiewapen. Met behulp van een schets hiervan maken wij een ontwerp van uw persoonlijke uilebord en bij goedkeuring gaan wij aan de slag. U ziet het, bij Batema kunt u terecht voor alle typen en soorten uileborden.